Is het veilig genoeg?

Regelmatig mag ik spreken voor ondernemers en managers die sturing geven aan fantastische bedrijven. Het onderwerp is vaak gekoppeld aan de vraag: Hoe krijg je mensen ‘aan’ waarbij het vuur nagenoeg gedoofd is? Ik vraag dan aan de zaal in hoeverre er binnen hun organisatie gestuurd wordt op ‘veiligheid’. Vaak krijg ik dan te horen wat voor schitterende systemen er zijn ingericht om het aantal ongevallen en incidenten zo laag mogelijk te houden. Dat is mooi en belangrijk, maar dat is niet de veiligheid die ik bedoel. Ik heb het over de randvoorwaardelijke veiligheid die nodig is voor effectief teamwork, persoonlijke ontwikkeling, gedragsverandering en groei: psychologische veiligheid.

Tot 1,5 jaar geleden had ik nog nooit van de term gehoord. Een bevriende trainer vroeg of ik het werk van Harvard professor Amy Edmondson (boek ‘the fearless organisation’) kende. Het liefst verbloem ik in dit soort situaties mijn kennisachterstand door instemmend te hummen en aan mijn espresso te nippen. Ik voelde me echter veilig genoeg om te zeggen ‘nog nooit van gehoord, vertel eens!’. Edmondson heeft ontdekt dat succesvolle teams een gemeenschappelijke factor delen die zij ‘psychologische veiligheid’ noemt. Het is de overtuiging dat iemand niet zal worden gestraft of vernederd voor het uiten van ideeën, vragen, zorgen of fouten. Het is de bereidheid van medewerkers in een team om risico’s te nemen en om zich kwetsbaar op te stellen.

Horen over dit onderwerp voelde als thuiskomen. Al jaren bleken we binnen Koeckebackers bezig te zijn met psychologische veiligheid. Nota bene zonder dat we het wisten! We hadden het tot dan toe altijd gehad over het belang van ‘vertrouwen en openheid’. Immers, alleen wanneer iemand in zijn of haar kaarten durft te laten kijken, ontstaat er een mogelijkheid om kansen te creëren. Maar het begrip (psychologische) veiligheid is krachtiger. Eigenlijk de belangrijkste randvoorwaarde om ongekend talent te kunnen ontwikkelen.

Leuk Joep, maar hoe pas ik dit nou toe in de praktijk?
Graag deel ik met jullie de vers gebakken inzichten na 6,5 jaar empirisch onderzoek bij Koeckebackers:

Geplande momenten van aandacht zijn cruciaal.

Eerlijk, anders komt het er niet van, toch!? Een ‘check in’ om de dag te beginnen, structurele ‘twee gesprekken’ waarbij de eerste vraag is ‘hoe zit je erbij?, maar ook structurele reflectie bijeenkomsten (ook al lijkt er aanvankelijk niet veel te bespreken). Het zijn die momenten waarop leidinggevenden en begeleiders kunnen zorgen dat iedereen aan bod komt en iedereen zich gehoord voelt. Het enige wat je hoeft te doen is vragen te stellen en de antwoorden volstrekt serieus te nemen.

Goed en fout vocabulaire is goed fout.

Wanneer het gaat om gedrag van anderen daag jezelf uit om niet langer te praten in termen van goed of fout. Train jezelf om te praten over effectief en niet effectief gedrag. Schets gezamenlijk de consequenties van het handelen en laat iemand zelfstandig een inschatting maken over de effectiviteit daarvan. Dat voorkomt onnodige veroordeling.

Het experiment is het nieuwe succes

Doop je organisatie om tot werklaboratorium en je collega’s tot onderzoekers. Benader nieuwe (gewenste) situaties doorlopend als experimenten. Het feit dat iemand ineffectieve gedragspatronen doorbreekt moet gevierd worden. Uitbundiger dan het eventuele resultaat. Dit verlaagt angst om het niet goed te doen en vergroot het vermogen om stralend op je bek te gaan.

Breng jezelf compleet mee

Ik geloof niet in een scheiding tussen hoe je doet op je werk en wie je bent van binnen. Zeker niet wanneer de werkpersoon zich voor moet doen als een onfeilbare, emotieloze machine die nooit kampt met onzekerheid of angst. Durf als leidinggevende, collega of begeleider te delen wat er in je omgaat. Dat verlaagt de drempel voor anderen om zich kwetsbaar op te stellen. Alleen dan kun je samen zien welke kansen er liggen en welke stappen er gezet kunnen worden.

Het inrichten van een registratiesysteem is niet nodig, maar let er eens op in hoeverre er binnen jouw team zorgen worden geuit, veel vragen worden gesteld, ongevraagd advies wordt gegeven en fouten worden onderkent. Dan weet je of het veilig genoeg is.